کنترل پنل اعلام حریق

آتش جزو چهار عنصر اصلی تشکیل دهنده‌ی جهان است، زرتشتیان برای آتش احترام زیادی قائل هستند و بوداییان آتش را با فوت خاموش نمی‌کنند. آتش در روزهای خوش با نور و حرارتش حسابی جذاب و دیدنی‌ است و کاربرهای زیادی در زندگی بشر دارد اما در عین حال می‌تواند به یک هیولای وحشتناک تبدیل شود که هر دقیقه بزرگتر شده و در عرض یک چشم به هم زدن هر آنچه جلوی راهش باشد سوزانده و دود می‌کند. با تمامی این اوصاف مهار خشم هیولای آتش یک ترفند بسیار ساده دارد و آن اطلاع سریع از شکل‌گیری آتش است که این امر خطیر با تصمیم‌گیری دقیق کنترل پنل اعلام حریق (Fire Alarm Control Panel) انجام می‌شود.

معرفی کنترل پنل اعلام حریق

سیستم اعلام حریق همانند یک نگهبان تیزبین، تمام وقت به دنبال ردی از آتش است تا آن را با صدای بلند اعلام کند. مهم‌ترین بخش سیستم اعلام حریق یعنی محل تبادل اطلاعات و تصمیم‌گیری نهایی، کنترل پنل اعلام حریق است. پنل اعلام حریق FACP مخفف Fire Alarm Control Panel یا با نام FACU مخفف  Fire Alarm Control Unit، بخش کنترل و نظارت سیستم اعلام حریق است. پنل مرکزی در واقع به منزله‌ی مغز سیستم است. این عضو مهم، وظایفی از جمله تغذیه‌ی کل تجهیزات سیستم، دریافت پیام‌ها، آنالیز‌ آن‌ها، تصمیم‌گیری و نهایتا اعلام هشدار را بر عهده دارد.

اجزای اصلی کنترل پنل مرکزی اعلام حریق

پنل مرکزی بسته به اینکه برای کدام سیستم اعلام حریق طراحی شده و چه تکنولوژی در آن به کار رفته است از اجزای مختلف تشکیل شده است اما در کل اجزای اصلی یا شاخص تشکیل دهنده‌ی کنترل پنل اعلام حریق شامل موارد زیر است:

برد الکتریکی

برد الکتریکی همان مغز متفکر پنل مرکزی است که باید خطا را از هشدار اصلی تشخیص دهد. در واقع تمامی اتصالات مثل رله‌ی نگهدارنده، فیوز، جامپرهای تنظیم، نشانگرهای خطای اتصال کوتاه، کانکتورهای اتصال زون و قطعات این چنینی بر روی آن نصب شده است.

منبع تغذیه

منبع تغذیه در کنترل پنل اعلام حریق، برق شهری 220 ولت به اضافه‌ی یک باطری داخلی است. از آنجایی که برای تغذیه‌ی مجموعه تجهیزات در سیستم اعلام حریق به برق 24 ولت DC نیاز است، یک باطری داخلی در منبع تغذیه کار گذاشته شده تا ولتاژ مورد نیاز تجهیزات را تأمین کند.

چشمک‌زن یا نشانگر LED

چراغ‌های چشمک‌زن بر روی پنل مرکزی در مواقعی که تجهیزات سیستم اعلام حریق با مشکل قطع برق یا خطا و مواردی اینچنینی مواجه هستند، فعال می‌شوند. کاربران با این علائم متوجه می‌شوند که سیستم نیاز به تعمیر و بررسی دارد.

پنل مرکزی اعلام حریق با افزایش تکنولوژی دائما به روز رسانی ‌‌می‌شود و علاوه بر موارد شاخصی که در بالا اشاره شد، در برندهای مختلف برای بررسی و نظارت دقیق‌تر تجهیزات در سیستم اعلام حریق از اجزا و ویژگی‌های متنوعی برخوردار هستند.

پنل کنترل مرکزی اعلام حریق

اولین مدل پنل مرکزی، پنل‌های رمزگذاری شده Coded Panel بودند که با حجم بسیار بالا، قابلیت حفاظت از منطقه‌ا‌ی محدود را داشتند. کنترل پنل Coded Panel یک دیوار بزرگ را به خود اختصاص می‌داد. با پیشرفت تکنولوژی و تولید تجهیزات الکترونیکی کوچک‌تر، پنل‌های مرکزی به صورت جمع و جوری تولید شدند که دیگر لازم نبود برای آن‌ها یک اتاق محفوظ در نظر گرفت، بلکه برای بررسی راحت‌تر و دائمی جلوی دید کاربران است تا در صورت بروز خطا یا هشدار به راحتی قابل نظارت باشد. در حال حاضر پنل مرکزی برای سه سیستم اعلام حریق با کارایی بالا تولید می‌شود:

• پنل مرکزی متعارف یا کانونشنال
• پنل مرکزی آدرس‌پذیر
• پنل مرکزی وایرلس (البته این پنل شباهت زیادی به پنل مرکزی آدرس‌پذیر دارد).

پنل مرکزی متعارف یا Conventional Panel

در حال حاضر با کارآمدی بالای پنل مرکزی آدرس‌پذیر، پنل مرکزی متعارف کمتر از گذشته در پروژه‌های عظیم استفاده می‌شود. اما به خاطر استفاده‌ی آسان و تجهیزات ارزان‌تر هنوز هم برای ایمن‌سازی پروژه‌های کوچک‌تر مثل مدارس، فروشگاه‌ها، رستوران‌ها و برخی از ساختمان‌ها کاربرد دارد.

نحوه‌ی عملکرد پنل مرکزی متعارف

پنل اعلام حریق متعارف با اتصال چندین مدار بهم پیوسته (بصورت سیم‌کشی موازی) به تجهیزات ورودی (دتکتور دود، دتکتورحرارت، دتکتور شعله و شستی‎) و خروجی‌ها (آژیرو فلاشر) کنترل مناطق یا زون‌های محدودی را به عهده دارد. سنسورهای به کار رفته در این دتکتورها طوری است که با مواجهه با شاخصه‌ی تعیین شده فراتر از حالت نرمال، مقاومت مدار را به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش داده و پنل مرکزی را از خطر آگاه می‌کنند.

از آنجایی که امکان مکان‌یابی دقیق آتش‌سوزی بر روی صفحه نمایش پنل مرکزی متعارف مقدور نیست، ساختمان را به چند منطقه یا زون تقسیم‌بندی می‌کنند. به عنوان مثال در ساختمان‌های چند طبقه، هر طبقه به منزله‌ی یک زون است. هر مدار اطلاعات هر زون را به سه حالت: نرمال، خطا و هشدار با چراغ چشمک‌زن بر روی نمایشگر پنل مرکزی، اعلام می‌کنند.

کنترل پنل اعلام حریق آدرس‌پذیر

پنل‌ مرکزی آدرس‌پذیر در اواسط دهه‌ی 1980 با رونق گرفتن تولید میکروکنترلرها (microcontroller) معرفی شد. پنل مرکزی آدرس‌پذیر با ظرفیت پذیرش اطلاعات بیشتر نسبت به مدل‌های متعارف و مهم‌تر از آن، مشخص کردن محل دقیق وقوع حریق برای ایمن‌سازی مجتمع‌های بزرگ و برج‌ها استفاده می‌شوند. پنل مرکزی آدرس پذیر یک دستگاه هوشمند است و در نمایشگر LCD خود، دائما وضعیت مناطق حافظتی‌اش را با آدرس دقیق نمایش می‌دهد. بنابراین به راحتی می‌توان نظارت و کنترل بیشتری بر روی تجهیزات سیستم داشت. البته پنل مرکزی آدرس‌پذیر برای دریافت اطلاعات پیوسته و مداوم، نیاز به تجهیزات آدرس‌پذیر دارد.

نحوه‌ی عملکرد پنل مرکزی آدرس‌پذیر

در پنل مرکزی اعلام حریق آدرس‌پذیر چیدمان مدارها بر خلاف سیستم اعلام حریق متعارف که بصورت خطی است، بصورت حلقوی است، به این معنا که دو سیم مثبت و منفی از مرکز کنترل خارج شده و با عبور از تمامی تجهیزات مجددا به پنل مرکزی برمی‌گردد به هر مدار حلقه، یک لوپ می‌گویند. جالب است بدانید که پنل مرکزی آدرس‌پذیر بنا بر نوع پروتکلی که کارخانه‌ی سازنده برای آن در نظر گرفته است، قابلیت کنترل 100 دستگاه را دارد. بنابراین پنل مرکزی آدرس‌پذیر قادر است با ایجاد شبکه، فضای بیشتری را تحت کنترل و نظارت قرار دهد.

البته این پروتکل‌ها نصب سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر را با یک چالش روبه‌رو می‌کنند. در واقع هر برند از پروتکل ارتباطی مخصوص به خود استفاده کرده و همین موضوع مانع ترکیب تجهیزات از برندهای غیر همسان می‌شود، مگر اینکه شرکت‌های تولیدکننده بر سر پروتکل‌ها به توافق رسیده باشند یا از ماژول‌های واسط استفاده کرد.

پنل مرکزی وایرلس

کنترل پنل مرکزی وایرلس همانند کنترل پنل در سایر سیستم‌های اعلام حریق برای مدیریت و کنترل سایر تجهیزات اعلام حریق طراحی شده است. از آنجایی که در سیستم اعلام حریق وایرلس نیاز به کابل و کابل‌کشی نیست و از امواج رادیویی استفاده می‌شود برای ایمن‌سازی اماکنی مثل موزه‌ها و اماکن تاریخی که کابل‌کشی توکار باعث تخریب و کابل‌کشی روکار ظاهر جالبی ندارد، بکار می‌رود. همینطور برای ایمن‌سازی اردوگاه‌ها یا نمایشگاه‌هایی که بصورت موقت برگزار می‌شوند گزینه‌ای مناسب است. اما به دلیل امکان تداخل امواج رادیویی با امواجی قوی‌تر، برای ایمن‌سازی کارگاه‌های صنعتی با مجهز بودن به دستگاه‌های هوشمند توصیه نمی‌شود.

نحوه‌ی عملکرد پنل مرکزی وایرلس

کنترل پنل اعلام حریق وایرلس، برای کنترل تجهیزات سیستم اعلام حریق و رد و بدل اطلاعات به جای استفاده از کابل، از امواج رادیویی استفاده می‌کند. از طرفی، از آنجایی که باید تمامی تجهیزات بکار رفته در سیستم اعلام حریق وایرلس آدرس اختصاصی داشته باشند، می‌توان گفت که سیستم اعلام حریق وایرلس از نوع سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر است. در کل سیستم اعلام حریق وایرلس در دو مدل معمولی و هوشمند عرضه می‌شود. کنترل پنل اعلام حریق وایرلس، توسط نرم‌افزارهای دقیق که توسط تولیدکننده ارائه می‌شود، فعال می‌شود. بنابراین تنظیم درجه‌ی حرارت دتکتورها و راه‌اندازی سایر تجهیزات و تعریف روابط بین ورودی‌ها و خروجی‌ها از طریق برنامه‌ریزی کامپیوتری صورت می‌گیرد.

پنل مرکزی وظیفه دارد که سطح فرکانس سیگنال‌های دریافتی را به دقت کنترل و در صورت اخطار آن را  به خروجی‌ها اعلام کند. برای بررسی وضعیت تجهیزات اعلام حریق، پنل مرکزی وایرلس به یک صفحه نمایش LCD مجهز است که عملکرد تجهیزات را در لحظه نشان می‌دهد. سیستم اعلام حریق وایرلس به دلیل تجهیزات پیشرفته، کمی نسبت به سایر سیستم‌های اعلام حریق دیگر، قیمت بالاتری دارد.

محل مناسب برای نصب کنترل پنل مرکزی اعلام حریق

طبق نظر کارشناسان باید پنل مرکزی در مکانی نصب شود که احتمال آتش‌سوزی آن نسبت به مکان‌های دیگر کمتر باشد. (مثلا درون زیرزمین یا انتهای انباری نباشد). نکته‌ی بعدی دسترسی آسان کارکنان و آتش‌نشان‌ها به آن است، چون با بررسی نقشه‌ی اعلام شده توسط پنل مرکزی، سریع‌تر می‌توان برای جلوگیری از گسترش آتش‌سوزی اقدام کرد. قرار گرفتن پنل مرکزی در فضایی که روشن است یا امکان روشن کردن چراغ وجود دارد، کار بسیار هوشمندانه‌ای است. معمولا نصاب‌های حرفه‌ای این نکات را به دقت رعایت خواهند کرد.

قیمت پنل مرکزی اعلام حریق

پنل اعلام حریق بسته به نوع سیستم قیمت متفاوتی دارد. به طور کلی پنل‌ مرکزی آدرس‌پذیر و پنل مرکزی وایرلس به دلیل ساختار پیچیده‌تر و تخصصی‌تر، به نسبت پنل مرکزی متعارف قیمت بیشتری دارند. همینطور، پنل مرکزی برندهای خارجی به نسبت برندهای داخلی.

قیمت پنل مرکزی متعارف

قیمت پنل مرکزی متعارف به نسبت تعداد زون‌های تحت کنترل و نوع برند متغییر است. پنل مرکزی متعارف داخلی با قابلیت کنترل حداقل 2 و حداکثر 28 زون و داشتن تأییدیه‌ی آتش‌نشانی، حدودا بین 1.500.000 هزار تومان تا 2.500.000 تومان موجود هستند. البته با توجه به تورم بازار، کاهش و افزایش زون‌ها، نوع برند و همینطور محاسبه‌ی قیمت باتری داخلی، ممکن است قیمت آن کاملا متفاوت‌تر از چیزی باشد که ما اعلام کردیم.

قیمت پنل مرکزی اعلام حریق آدرس‌پذیر

قیمت پنل مرکزی آدرس‌پذیر نیز با توجه به تعداد لوپ‌ها (مدارهای حلقوی تحت کنترل)، نوع برند و داشتن تأییدیه آتش‌نشانی کاملا متفاوت است. به عنوان نمونه برند ایرانی با قابلیت کنترل حداقل دو لوپ و داشتن تأییدیه آتش‌نشانی حدود 13 میلیون هزینه برمی‌دارد و در مقابل پنل اعلان حریق خارجی (دقت داشته باشید اگر پنل مرکزی خارجی باشد، از آنجایی که سیستم آدرس‌پذیر است، ناگزیر باید تمامی تجهیزات نیز از همان برند باشند) با قیمت دو برابری (حدود 30 میلیون) باید تهیه شود.

برندهای ایرانی کنترل پنل مرکزی اعلام حریق

با بالا رفتن قیمت پنل‌های مرکزی خارجی و در مقابل پایین آمدن توان مالی، خیلی از ساختمان‌هایی که حتی به سیستم اعلام حریق خارجی مجهز بودند ولی توان شارژ و تعمیر آن را نداشتند بی‌استفاده ماندند، کارشناسان داخلی دست به کار شده و شروع به تولید تجهیزات اعلام حریق داخلی کردند. شرکت اعلام حریق تسلا، شرکت اعلام حریق زیتکس، شرکت اعلام حریق سایان و شرکت اعلام حریق سنس از نام‌های معتبر ایرانی هستند. از به نام‌ترین آن‌ها شرکت زیتکس است که علاوه بر دریافت تأییدیه‌ی آتش‌نشانی، استانداردهای جهانی را نیز به درستی در محصولاتش رعایت کرده است. البته شرکت‌های دیگر نیز مطابق با استاندارهای بین‌المللی و سازمان استاندارد ایران در پروژه‌های موفقی به کار رفته و تجربه‌ی خوبی در ایمن‌سازی اماکن مختلف داشته‌اند.